Uzay Çöpleri Nedir

Uzayda araştırma yapılması için gönderilen cihazlar, iletişimimizi sağlayan uydular, uzay gemileri hatta astronotların ellerinden düşürdüğü eldivenlerine kadar olan her şeye uzay çöpü denir.

Ruslar tarafından 1957 yılında fırlatılan ve dünyanın ilk yapay uydusu olan Sputnik 1’den sonra uzaya yaklaşık 6000 uydu gönderildi. Ancak bu uyduların sadece 1000’e yakını şu an hizmet vermeye devam ediyor. Bu, uzayda bol miktarda çöpümüz olduğu anlamına geliyor. Yani insan kaynaklı atıklar yeryüzünde olduğu gibi uzayda da sorun oluşturuyor.

NASA’nın 2013 yılında yaptığı açıklamaya göre dünya yörüngesine 500 binden fazla uzay çöpü bulunmaktadır. Dönüş hızları ise saatte yaklaşık 28.000 km dir . 2013 yılından itibaren uçuş güvenliğini artırmak amacıyla bu parçalar izlenmeye alındı.
Radarlarla tespit edilebilecek boyuttaki yaklaşık 12 bin büyük parça sürekli gözlem altında tutuluyor. Bu çöpler her ne kadar uzay kuruluşları tarafından izlenmeye çalışılsa da tümünü izlemek maalesef mümkün olamıyor.

Yörüngedeki Uzay çöplerini gösteren bir çalışma.

Uzay Çöplerinin Zararları Nelerdir?

Gelişigüzel boşlukta savrulan parçalardan yaklaşık 13 bini, en az 10 cm ve daha büyük cisimlerden oluşuyor. 300 milyon hurda parçası ise 1 ile 10 cm büyüklüğünde. Sadece bu küçük parçacıkların bile yörüngedeki uydulara ya da uzay araçlarına büyük zararlar verebilecekleri belirtiliyor. Özellikle uydular için büyük tehlike arzeden uzay çöpleri, yakın gelecekte bilimsel çalışmaların yanısıra cep telefonu iletişimi, radyo ve televizyon yayınları gibi hayatımızın vazgeçilmez unsurlarını da tehdit eder hale gelecek.

7 yılda uzaydaki uzay çöplerinin ne kadar arttığını gösteren çalışma.

Oscar ödüllü Gravity filmine konu olan bu sorun, basit bir uzay çöpünün ne kadar büyük yıkımlara neden olabileceğini göstermiştir.

Uzay Enkazları Nedeniyle Meydana Gelen Kaza ve Durumlar :

Cerise adlı Fransız uydusu

1996 yılında Cerise adlı Fransız uydusu bir başka Fransız uydusundan kopan bir parça ile çarpıştı. Bu, uzayda meydana gelen ilk kaza olarak bilinir. Bu çarpışma sonucunda Cerise uydusunun anteni koptu ancak çalışmaya devam etti.
2007 yılında Çin, pasif durumda olan eski bir uydusunu füzeyle vurdu. Ancak bu deneme uydunun 3000 küçük parçaya ayrılmasına neden oldu.
2009 yılında ise Iridium 33 adlı bir haberleşme uydusu pasif halde bulunan Kosmos 2251 adlı uydu ile çarpıştı. Çarpışma sonucu iki uydu da parçalandı ve 2600 küçük parça uzay çöplüğüne katılmış oldu.

Iridium 33 ve Kosmos 2251 uydularının çarpışması.

Uzay Çöplerini Azaltma Çalışmaları

Bu sorunlara bağlı olarak gelecekte uzay projelerini ve araştırmalarını tehlikeye sokabilecek “uzay çöpü sorununun” çözümü için bazı projeler geliştiriliyor. Uzay çöplük temizleme çalışmaları yeryüzünün 1200 mil yukarısını temiz tutmayı hedefliyor. Bazı Projeler :

İngiltere, RemoveDebris adını verdiği bir proje üzerinde çalışıyor. Söz konusu görev kapsamında dev bir ağ sistemiyle çöpler bir araya getirilerek toplanmaya başlanacak. Uzay çöpü yakalandıktan sonra ağ birkaç ay içinde düşüşe geçiyor ve atmosferden geçerken küçük parçalara ayrılıyor. Bu çalışmalar sayesinde çöplüğe dönmüş yörüngemizin biraz da olsa temizleneceği düşünülüyor.
NASA ise uzay çöpünü tespit edece özel bir sistem üzerinde çalışıyor. 5 santimden büyük tüm nesneleri tespit edecek sistemin 21 binin üzerinde çöpü belirlemesi hedefleniyor.
Astrocale adlı uzay firması ise uzaydaki çöpü toplayacak uydular tasarlıyor. Uydular yapışkan bir madde ile kaplanacak ve çevresinde uçan çöpleri toplayacak.
ESA, uzay çöpü yaratmayacak uydu tasarımları üzerinde çalışıyorlar. Bu tasarımlar arasında ömrü dolan uydunun manyetik kuvvetle Dünya’ya indirilmesi gibi planlar var.
Rusya da artık kullanılmayan uyduları, sondaları ve benzeri artıkları imha etmek için bir sistem geliştiriyor. Rusya, 10 yıl içerisinde en az 20 kez temizleme görevi gerçekleştirmeyi hedefliyor. Proje yöneticisi Alexander Danilyuk olayı şöyle özetliyor:

“Temizleyicinin iki seçeneği var: Ya karşışındaki çöpü yörüngeden çıkartıncaya kadar ittirecek ya da onu çekerek Pasifik Okyanusu’ndaki Uzay çöplüğüne doğru yönlendirecek. Bu, karşısındaki çöpün yapısına bağlı olarak şekillendirilecek.”

Bu çalışmalar sayesinde çöplüğe dönmüş yörüngemizin biraz da olsa temizleneceği düşünüyorum.